Trái tim trẻ thơ lại một lần nữa thổn thức chờ đón đêm hội trăng rằm. Tiếng trống hội rộn rã, ánh đèn lồng lung linh, cùng với hương thơm của những chiếc bánh đã cùng nhau vẽ nên một bức tranh Trung Thu thật sống động. Tết Trung Thu không chỉ là dịp để mọi người sum họp gia đình mà còn mang nhiều ý nghĩa sâu sắc về tình đoàn kết, sự gắn bó cộng đồng. Vậy bạn có biết Tết Trung Thu bắt nguồn từ đâu không? Các bạn hãy cùng mình tìm hiểu Nguồn gốc của Tết Trung Thu và ý nghĩa của ngày lễ này qua bài viết dưới đây nhé!
Tết Trung Thu bắt nguồn từ đâu?
Tết Trung Thu, còn được biết đến với các tên gọi khác như Tết Trông Trăng hay Tết Thiếu Nhi, là một trong những lễ hội cổ truyền quan trọng tại nhiều quốc gia Đông Á như Việt Nam, Trung Quốc, Đài Loan, Hàn Quốc và Nhật Bản. Lễ hội này thường diễn ra vào ngày rằm (tức ngày 15) tháng 8 âm lịch, khi mặt trăng được cho là sáng nhất và đẹp nhất trong năm. Tuy nhiên, nguồn gốc và ý nghĩa của Tết Trung Thu có nhiều điểm khác nhau tùy theo từng nền văn hóa, nhưng tựu chung đều gắn liền với những câu chuyện dân gian và các truyền thuyết về mặt trăng, sự đoàn tụ và lòng biết ơn đối với thiên nhiên.
Nguồn gốc của Tết Trung Thu
Nguồn gốc của Tết Trung Thu bắt nguồn từ văn hóa Trung Quốc và đã có lịch sử kéo dài hơn 3,000 năm. Vào thời nhà Chu (1045 – 221 TCN), trong mùa thu hoạch, các hoàng đế thường tổ chức lễ tôn thờ mặt trăng, vì họ tin rằng điều này sẽ mang lại những vụ mùa bội thu trong năm tiếp theo.
Từ đó, phong tục cúng tế mặt trăng dần được lưu truyền qua các thế hệ và được ghi chép trong sử sách thời Tây Chu (1045 – 770 TCN). Cụm từ “Trung Thu” lần đầu tiên xuất hiện trong sách Chu Lễ, được biên soạn vào thời Chiến Quốc (475 – 221 TCN). Tuy nhiên, vào thời điểm đó, Trung Thu chưa phải là một lễ hội chính thức mà chỉ mang ý nghĩa về mùa vụ.
Lễ hội này trở nên phổ biến hơn vào thời Đường khoảng thế kỷ thứ 7 dưới triều vua Duệ Tôn, niên hiệu Văn Minh. Theo truyền thuyết, vào một đêm rằm tháng Tám trăng thanh gió mát, nhà vua gặp được một vị tiên giáng thế, hiện thân dưới hình dáng một ông lão đầu bạc. Vị tiên đã tạo ra một chiếc cầu vồng nối với cung trăng cho phép nhà vua trèo lên và dạo chơi nơi cung Quảng. Sau khi trở về, nhà vua cảm thấy luyến tiếc trước vẻ đẹp huyền diệu của cung trăng, từ đó, ông đã quyết định tổ chức lễ hội Tết Trung Thu để tưởng nhớ đến trải nghiệm ấy.
Từ đó, ngày càng có nhiều người trong giới thượng lưu hình thành thói quen ngắm trăng vào đêm rằm. Tầng lớp thương gia giàu có và các quan chức thường tổ chức những bữa tiệc xa hoa, vừa uống rượu vừa thưởng thức vẻ đẹp của ánh trăng. Bên cạnh đó, người dân cũng tiến hành cúng tế và cầu nguyện với mặt trăng, mong ước có được một mùa màng bội thu trong năm tới. Tết Trung Thu dần trở thành ngày lễ chính thức vào thời nhà Tống (960 – 1279), với ngày 15 tháng 8 âm lịch được chọn để kỷ niệm “Tết Trung Thu.”
Tết Trung Thu tại Việt Nam
Tết Trung Thu được cho là xuất hiện tại Việt Nam từ thời nhà Lý, khoảng thế kỷ 11. Theo các nhà khảo cổ học, dấu tích của Tết Trung Thu đã được ghi nhận từ thời xa xưa, với hình ảnh trên mặt trống đồng Ngọc Lũ, cho thấy rằng lễ hội này đã có mặt trong đời sống văn hóa của người Việt từ rất sớm. Văn bia chùa Đọi năm 1121 cũng ghi nhận sự kiện tổ chức Tết Trung Thu tại kinh thành Thăng Long với các hoạt động như hội rước đèn, đua thuyền và múa rối nước. Đến giai đoạn Lê – Trịnh, Tết Trung Thu thường được tổ chức cực kỳ xa hoa trong phủ Chúa (Tang thương ngẫu lục đã miêu tả).
Học giả P.Giran trong tác phẩm Magiet Religion (Paris, 1912) khi nghiên cứu về nguồn gốc Tết Trung Thu đã nhận định rằng từ thời xa xưa, người dân Á Đông đã coi Mặt Trăng và Mặt Trời như một cặp vợ chồng. Họ tin rằng Mặt Trăng chỉ gặp gỡ Mặt Trời một lần duy nhất mỗi tháng, vào thời điểm cuối tuần trăng. Từ ánh sáng của người chồng (tức Mặt Trời), Mặt Trăng viên mãn tỏa sáng và dần dần hấp thụ ánh dương, chuyển từ trăng non thành trăng tròn, rồi lại bước vào một chu kỳ mới. Vì thế, Mặt Trăng được coi là biểu tượng âm tính, đại diện cho phụ nữ và đời sống hôn nhân. Vào ngày Rằm tháng 8, khi trăng tròn và đẹp nhất, người dân tổ chức lễ hội để mừng trăng. Theo sách Thái Bình hoàn vũ ký, người Lạc Việt vào mùa thu tháng Tám thường tổ chức lễ hội, nơi trai gái giao duyên, nếu tâm đầu ý hợp thì kết hôn. Vì vậy, mùa thu cũng là mùa của những cuộc thành hôn.
Tết Trung Thu tại Việt Nam đã được điều chỉnh và phát triển theo những đặc trưng văn hóa riêng. Trong nền văn hóa nông nghiệp lúa nước, người dân thường tổ chức lễ hội vào thời điểm này để cầu mong mùa màng bội thu. Hình ảnh ánh trăng tròn và sáng nhất trong năm ngoài ý nghĩa mang lại niềm vui mà còn được coi là biểu tượng của sự đoàn tụ, sum họp trong gia đình.
Trung Thu là một trong những lễ hội truyền thống được mong chờ nhất trong năm, đặc biệt là đối với trẻ em. Vào ngày này, mọi người thường tổ chức các hoạt động vui chơi như rước đèn, phá cỗ, và thưởng thức bánh Trung Thu dưới ánh trăng rằm sáng tỏ. Hình ảnh chú Cuội ngồi dưới gốc cây đa trên cung trăng và chị Hằng dịu dàng, xinh đẹp luôn gắn liền với ký ức Trung Thu của bao thế hệ. Trẻ em rước đèn lồng đủ màu sắc, với niềm tin rằng ánh sáng lung linh của đèn sẽ giúp soi đường cho chú Cuội trở về trần gian. Bên cạnh đó, chị Hằng thường được nhắc đến như một biểu tượng của sự thanh cao, trong sáng và dịu hiền, khiến không khí lễ hội trở nên thơ mộng và đầy ý nghĩa.
Ý nghĩa của ngày tết Trung Thu
Không đơn thuần là một lễ hội, Tết Trung Thu còn mang trong mình những ý nghĩa sâu sắc và giá trị văn hóa đặc trưng của người Việt Nam. Tết Trung Thu là dịp để mọi người trong gia đình quây quần bên nhau, tạo nên những kỷ niệm đáng nhớ. Trong nhịp sống hối hả của xã hội hiện đại, khi mà mọi người thường bận rộn với công việc và học tập, Tết Trung Thu trở thành một cơ hội quý giá để chúng ta dừng lại và trân trọng những giây phút bên gia đình. Hình ảnh mâm cỗ Trung Thu đầy ắp bánh trái, ánh đèn lồng rực rỡ và tiếng cười nói của trẻ em tạo nên một không khí ấm áp và thân thương, khiến cho mỗi người chúng ta cảm thấy gần gũi và yêu thương nhau hơn.
Ngoài ý nghĩa đoàn viên, Tết Trung Thu còn là dịp để tôn vinh trẻ em. Ngày lễ này được coi là Tết của trẻ em, nơi các em được vui chơi, nhận quà và tham gia vào các hoạt động truyền thống như rước đèn, múa lân. Những chiếc đèn lồng đủ màu sắc, hình dáng khác nhau còn là biểu tượng cho sự sáng tạo và trí tưởng tượng phong phú của trẻ nhỏ. Việc tổ chức các hoạt động này giúp trẻ em hiểu rõ hơn về văn hóa dân tộc, đồng thời tạo điều kiện cho các em phát triển kỹ năng xã hội, sự tự tin và khả năng giao tiếp. Vì thế, đây không chỉ là một ngày lễ mà còn là một bài học quý giá về tình yêu thương, sự sẻ chia và trách nhiệm của thế hệ đi trước đối với thế hệ đi sau.
Hơn nữa, Tết Trung Thu còn mang trong mình ý nghĩa của sự tri ân và cầu nguyện cho mùa màng bội thu. Trong nền văn hóa nông nghiệp lúa nước, người dân thường tổ chức lễ hội vào dịp này để cầu mong cho mưa thuận gió hòa, cuộc sống ấm no và hạnh phúc. Mâm cỗ Trung Thu không chỉ đơn thuần là những món ăn ngon mà còn là biểu tượng cho sự trù phú và thịnh vượng. Những loại trái cây, bánh kẹo được bày biện trang trọng trên bàn cỗ thể hiện lòng biết ơn đối với thiên nhiên và sự gắn kết giữa con người với đất trời.
Cuối cùng, tết Trung Thu còn là dịp để chúng ta gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống. Trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, khi nhiều phong tục tập quán có nguy cơ bị mai một, Tết Trung Thu trở thành một biểu tượng quan trọng của bản sắc văn hóa Việt Nam. Những câu chuyện về Chú Cuội, Chị Hằng hay các hoạt động như múa lân, rước đèn không chỉ giúp chúng ta kết nối với quá khứ mà còn truyền tải những giá trị nhân văn cho thế hệ tương lai. Qua mỗi mùa Tết Trung Thu, ngoài nhớ về nguồn cội, chúng ta mà còn tự hào về văn hóa dân tộc, góp phần gìn giữ những nét đẹp văn hóa trong lòng mỗi người Việt Nam.
Những thứ không thể thiếu trong ngày Tết Trung Thu
Bánh Trung Thu
Bánh Trung Thu là món ăn biểu tượng không thể thiếu trong mâm cỗ ngày Tết Trung Thu. Bánh được làm từ các nguyên liệu truyền thống như bột mì, đậu xanh, hạt sen, và dừa, với hai loại chính là bánh nướng và bánh dẻo. Mỗi chiếc bánh không chỉ mang hương vị đặc trưng của mùa thu mà còn thể hiện sự sum vầy, đoàn viên của gia đình. Trong đêm Trung Thu, mọi người thường cùng nhau thưởng thức bánh, tạo nên không khí ấm áp và gắn kết. Bánh Trung Thu cũng là món quà ý nghĩa để gửi tặng bạn bè hoặc người thân nhằm thể hiện tình cảm và sự quan tâm.
Mâm cỗ Trung Thu
Mâm cỗ Trung Thu thường được bày biện với nhiều loại trái cây theo mùa, bánh kẹo và các món ăn truyền thống khác. Những loại trái cây như bưởi, hồng và dưa hấu không chỉ mang lại hương vị thơm ngon mà còn tượng trưng cho sự trù phú và may mắn. Bày trí mâm cỗ còn là dịp để cúng tổ tiên, thể hiện lòng biết ơn và cầu mong cho một năm an lành, một mùa màng bội thu.
Đèn lồng
Đèn lồng là một trong những biểu tượng nổi bật và không thể thiếu trong ngày Tết Trung Thu. Các loại đèn lồng với đủ màu sắc, hình dáng đa dạng như đèn ông sao, đèn cá chép, đèn kéo quân, luôn thu hút sự yêu thích của trẻ em. Từ những chiếc đèn lồng truyền thống được làm từ tre, giấy bóng kính đến những chiếc đèn hiện đại sử dụng đèn điện, tất cả đều góp phần tạo nên không khí rực rỡ, lung linh khi trẻ em đi rước đèn vào đêm Trung Thu. Đèn lồng không chỉ là vật dụng để vui chơi, mà còn mang ý nghĩa về sự gắn kết gia đình và hy vọng vào tương lai tươi sáng.
Múa lân
Múa lân cũng là một hoạt động văn hóa đặc sắc không thể thiếu trong các dịp tết, đặc biệt là Trung Thu. Những đội múa lân thường xuất hiện trên các con phố, mang đến không khí vui tươi và phấn khởi cho ngày lễ. Bên cạnh ý nghĩa giải trí, múa lân còn tượng trưng cho sự thịnh vượng, may mắn và xua đuổi những điều xấu, mang lại niềm vui và tiếng cười cho mọi người.
Các hoạt động vui chơi
Tết Trung Thu cũng là dịp để trẻ em tham gia vào nhiều hoạt động vui chơi truyền thống như rước đèn, chơi trò chơi dân gian và tham gia các cuộc thi bày trí mâm cỗ. Những trò chơi như kéo co, nhảy bao, hay bịt mắt bắt dê bên cạnh mang lại niềm vui mà còn giúp trẻ em phát triển kỹ năng xã hội cùng với sự tự tin trong đám đông.
Tết Trung Thu năm 2024 diễn ra vào ngày nào?
Trung Thu năm 2024 rơi vào thứ Ba, ngày 17 tháng 09/ Dương lịch.
Kết luận
Tết Trung Thu không chỉ mang trong mình nguồn gốc lịch sử lâu đời, gắn liền với những câu chuyện đầy thú vị, mà còn chứa đựng những ý nghĩa sâu sắc về gia đình, thiên nhiên và sự đoàn kết trong cộng đồng. Dù xã hội thay đổi, nhưng giá trị văn hóa và tinh thần của ngày tết Trung Thu vẫn còn đó, vẫn là một phần không thể thiếu trong đời sống người Việt. Qua bao thế hệ, lễ hội này vẫn giữ nguyên được sức hấp dẫn và ý nghĩa của nó, góp phần làm phong phú thêm kho tàng văn hóa dân tộc.
