Trước đây, tạp chí New York Times từng đăng lên trang Twitter của họ một câu hỏi như sau:
“Chào quý vị độc giả, nếu được trở về quá khứ khi Hitler vẫn còn là một đứa bé, bạn có giết ông ấy không?”
Thống kê các câu trả lời của cộng đồng mạng cho thấy có tới 42% chọn “Có”, 30% chọn “Không” và 28% chọn “Không biết/Không chắc chắn”.
Thực tế, những câu hỏi về việc quay về quá khứ và thay đổi lịch sử luôn là đề tài gây ra nhiều tranh cãi. Một trong những nhân vật nổi tiếng nhất mà nhiều người thường nghĩ đến khi nhắc đến chủ đề này chính là Adolf Hitler – nhà lãnh đạo của Đức Quốc xã, người đã gây ra thảm họa Holocaust và chiến tranh thế giới thứ hai. Vậy nếu được quay về quá khứ, bạn có giết Hitler để ngăn chặn những thảm kịch đã xảy ra?
Nếu được quay về quá khứ, bạn có giết Hitler?
Du hành thời gian liệu có thể thay đổi lịch sử?
Du hành thời gian là một khái niệm thường xuất hiện trong văn hóa dân gian, trong các tác phẩm văn học khoa học viễn tưởng. Tuy nhiên, hiện tại, không có bằng chứng khoa học nào chứng minh rằng du hành thời gian là có thật hoặc có khả năng thay đổi lịch sử.
Thay vào đó, du hành thời gian có thể tạo nên các trường hợp khá thú vị và “hack não”.
Nghịch lý ông nội (Grandfather Paradox)
Nghịch lý ông nội (The Grandfather Paradox) là một trong những nghịch lý nổi tiếng liên quan đến du hành thời gian. Nghịch lý này đặt ra câu hỏi về khả năng thực hiện hành động gì đó trong quá khứ có thể ảnh hưởng đến sự tồn tại của người thực hiện hành động trong hiện tại.
Một ví dụ về nghịch lý ông nội như sau:
Giả sử một người (tạm gọi là A) có khả năng du hành thời gian và quay ngược về quá khứ. Anh A quyết định giết ông nội của mình khi ông ấy mới còn là một đứa trẻ hoặc trước khi lấy vợ (bà nội) và sinh ra cha của anh ta. Nếu thực hiện hành động này, theo logic, cha của A sẽ không ra đời nên A cũng không bao giờ được tồn tại.
Tuy nhiên, nếu A không bao giờ tồn tại vậy làm thế nào anh ấy có thể quay ngược thời gian để giết ông nội của mình? Do đó, ông nội anh A vẫn còn sống và sinh ra cha anh A dẫn tới anh A tồn tại. Rồi anh A lại quay về quá khứ để tạo thành một vòng lặp mãi mãi.
Nói về trường hợp của Hitler, giả định bạn có thể trở về quá khứ và giết chết Hitler, nhưng vì Hitler bị giết nên lịch sử thế giới sẽ không tồn tại một trùm phát xít. Từ đó, bạn cũng không có lý do để quay về quá khứ để giết ông ấy. Đó là chưa kể đến việc giết Hitler ở quá khứ có thể ảnh hưởng rất lớn đến những người sinh sau Thế chiến. Và rất có thể, chính bạn cũng không được sinh ra. (Xem phần 2 để biết thêm chi tiết nhé)
Để giải quyết vòng luẩn quẩn của nghịch lý ông nội, bạn có thể tiếp tục xem xét các nghịch lý dưới đây.
Thuyết “trượt vỏ chuối” – sự cố bất ngờ
Chúng ta có thể hình dung thuyết này như sau:
Khi bạn trở về quá khứ để cố gắng thay đổi lịch sử, sẽ luôn xuất hiện một sự cố bất ngờ khiến bạn không thực hiện được. Do đó, lịch sử vẫn diễn ra như vậy, không bao giờ bị thay đổi.
Ví dụ: Anh A ở giả thuyết trên quay về quá khứ để giết ông nội, nhưng khi anh ấy ra tay (dùng súng chẳng hạn) thì lại bắn hụt hoặc súng bị kẹt đạn hoặc anh ta bỗng nhiên dẫm trúng vỏ chuối và trượt ngã, hoặc ông nội anh A dù bị bắn trúng nhưng không chết, hoặc anh A đã giết nhầm một người khác…
Thuyết vũ trụ song song
Đây cũng là một thuyết được nhắc đến rất nhiều trong du hành thời gian và cũng là cách giải quyết hợp lý nhất cho sự mâu thuẫn của nghịch lý ông nội.
Theo thuyết này, nhà du hành thời gian A sẽ trở về quá khứ nhưng ở một vụ trụ song song chứ không phải quá khứ của vũ trụ mà anh ta đang sống (tạm gọi là vũ trụ gốc). Vì vậy, anh A chỉ thay đổi lịch sử của vũ trụ song song đó chứ không thể thay đổi lịch sử của chính mình.
Nói cách khác, ông nội của A vẫn bị giết và tương lai sẽ không có anh ta nhưng đó là ở vũ trụ song song. Còn trong vũ trụ gốc, 2 ông cháu vẫn “tình thương mến thương” như chưa hề có cuộc chia ly.
Thuyết tự phù hợp (hay Thuyết bất biến Novikov)
Thuyết tự phù hợp hay còn được gọi là Thuyết bất biến Novikov, là một lý thuyết liên quan đến du hành thời gian đặt tên theo nhà vật lý người Nga – Igor Dmitriyevich Novikov.
Theo thuyết này, tất cả những hành động mà nhà du hành thời gian thực hiện trong quá khứ vốn dĩ là một phần của lịch sử. Ví dụ, đáng lẽ ra Hitler đã không trở thành lãnh đạo của Phát xít Đức nhưng chính vì bạn đã trở về quá khứ để ám sát nhưng không thành công khiến cho Hitler nổi giận, từ đó, thay đổi suy nghĩ và trở thành kẻ độc tài mà chúng ta đã biết. Như vậy, bạn chính là nguyên nhân gây ra Thế chiến thứ 2 và cuộc diệt chủng Do Thái kinh hoàng trong lịch sử. Nói cách khác, đây là Thiên Mệnh (Determinism) và chúng ta không thể chống lại Thiên Mệnh.
Bộ phim Kẻ Hủy Diệt (The Terminator) là một ví dụ điển hình của bất biến Novikov. Trong phim, Kyle Reese được gửi trở về quá khứ để bảo vệ Sarah Connor, vì con trai của cô (John Connor) sau này sẽ trở thành một nhà lãnh đạo kháng chiến chống Skynet. Tuy nhiên, Reese lại trở thành cha của John. Như vậy việc Reese trở về quá khứ chính là một phần tất yếu trong lịch sử.
Một số giả thuyết khác
Toàn bộ vũ trụ sẽ bị hủy diệt:
Thuyết này cho rằng nếu xảy ra các nghịch lý thời gian, vũ trụ hay ít nhất là một phần của không-thời gian sẽ bị hủy diệt.
Người du hành thời gian sẽ biết mất mãi mãi:
Theo thuyết này, nếu người du hành thời gian có hành động làm thay đổi quá khứ sẽ bị vũ trụ “loại bỏ”.
Lịch sử vẫn là lịch sử:
Thuyết này cho rằng thời gian tương tự như một quả bóng cao su với khả năng phục hồi lại hình dáng lại như cũ. Các hành động trong du hành thời gian giống như ném bạn một hòn đá xuống hồ, có thể tạo ra những gợn sóng, tuy nhiên chẳng mấy chốc, mặt hồ vẫn bình lặng như cũ. Do đó, cho dù nhà du hành thời gian có giết Hitler thì cũng chẳng thể ngăn chặn được Thế chiến thứ 2 diễn ra.
Tạm gác câu chuyện của Hitler, chúng ta hãy đi tìm bản chất của du hành thời gian
Năm 2019, một siêu phẩm điện ảnh của MCU (Marvel Cinematic Universe) là Avengers: End Game được ra mắt. Nội dung chính của bộ phim tiếp nối mạch truyện của phần trước (Avengers: Infinity War), kể về hành trình du hành thời gian tìm 6 viên đá vô cực để đưa một nửa vũ trụ trở lại sau cú búng tay của Thanos.
Trong phim, có phân đoạn War Machine đề nghị quay về quá khứ giết Thanos lúc còn nhỏ để ngăn không cho ông làm “bay màu” một nửa vũ trụ trong tương lai. Tuy nhiên, Hulk cho rằng điều này là không thể và đưa ra dẫn chứng như sau:
“Nếu thực hiện du hành về quá khứ, quá khứ đó sẽ trở thành tương lai của chúng ta và hiện tại sẽ trở thành quá khứ. Chúng ta không thể nào tác động vào tương lai để thay đổi quá khứ“.
Không phải là “quay về quá khứ” mà chính xác phải là “đi tới quá khứ”
Trong các bộ phim du hành quá khứ quen thuộc như Back To The Future, Harry Potter & The Prisoner of Azkaban, X-Men: Days of, Kẻ Hủy Diệt, …thời gian là một nhánh duy nhất và có thể bị bẻ cong.
Các bộ phim này mô tả nếu bạn dùng máy thời gian để trở về thời điểm 7 giờ sáng ngày hôm qua, bạn đang bẻ cong dòng thời gian và quay về một một mốc đã xảy ra trong quá khứ. Vậy điều này có đúng hay không?
Thực tế, nếu lấy chính bạn là điểm mốc, bạn vẫn đang sống tiếp cuộc đời và “dòng thời gian” của mình.
Ví dụ: 7h00 sáng bạn lên cỗ máy thời gian và “trở về” lúc 6h50 phút, khi đó, hiện tại mà bạn đang cảm nhận sẽ là quá khứ mà bạn từng trải qua. Tất nhiên, bạn sẽ biết tất cả các sự kiện diễn ra tiếp theo trong 10 phút tới.
Nếu lúc 6h50 phút bạn được hỏi “cách đây 10 phút bạn làm gì?”, bạn sẽ là lời “tôi chuẩn bị sử dụng cỗ máy thời gian lúc 7h00”. Hơi kỳ lạ phải không? Đó chính là lời giải thích cho câu nói của Hulk: “Hiện tại của bạn sẽ trở thành quá khứ“.
Như vậy, thời gian theo Marvel định nghĩa là một đường thẳng tuyến tính với tên gọi “timeline“ (dòng thời gian). Lúc này, cái mà chúng ta nghĩ là “trở về” quá khứ thật ra lại chính là tương lai đang tiếp diễn theo một đường thẳng. Việc quay về quá khứ là một phần của đường thẳng đó, còn thời gian thực tế không hề bị bẻ cong.
Vì vậy, dù ở quá khứ bạn có thay đổi gì đi chăng nữa cũng chỉ tạo ra nhiều tương lai khác của cái điểm bạn đến (các dòng thời gian khác) chứ không thể thay đổi quá khứ mà bạn đã trải qua rồi (dòng thời gian gốc).
Tạm kết câu chuyện về du hành thời gian trong End Game tại đây và hẹn gặp lại bạn ở một bài viết chi tiết hơn.
Kết luận
Tóm lại, việc quay về quá khứ và giết Hitler để ngăn không cho Thế chiến thứ 2 xảy ra về cơ bản là không thể. Tuy nhiên, nếu cố gắng giết Hitler theo một cách khác, mọi chuyện còn phức tạp hơn bạn nghĩ! Tiếp tục theo dõi Phần 2 nhé!
Tham khảo: tác giả Woody Übermensch và một số nguồn khác
